Kiedy monitoring jest legalny? Gdzie zgłosić nielegalny monitoring?

Obecność kamer, czyli urządzeń stale rejestrujących obraz w miejscu, na które zostały skierowane, powoli staje się standardem nie tylko w przestrzeniach użyteczności publicznej, ale również na prywatnych posesjach. Nic w tym dziwnego, w końcu to bardzo popularne rozwiązanie przekładające się na większy komfort psychiczny przebywających na konkretnym obszarze osób oraz w realny sposób wpływające na poziom bezpieczeństwa. System monitoringu wizyjnego składający się najczęściej z kilku rozmieszczonych w różnych punktach kamer montuje się z zamiarem ochrony mienia oraz przebywających na danym terenie osób. Jest to nie tylko element prewencji, ale również szansa na zidentyfikowanie sprawców potencjalnego przestępstwa, np. włamania, pobicia czy aktu wandalizmu. Obecność kamer może jednak budzić wątpliwości związane z naruszaniem prawa do prywatności, o którego przysługiwaniu każdemu człowiekowi stanowi Konstytucja RP.

Zastanawiasz się, kiedy monitoring jest legalny i gdzie zgłosić nielegalny monitoring? Aby uzyskać odpowiedzi na niniejsze pytania oraz poszerzyć swoją wiedzę w zakresie działania systemów czuwających nad bezpieczeństwem, warto czytać dalej. Zapraszamy do lektury wpisu poświęconego zagadnieniom monitoringu wizyjnego!
 

Podstawowym kryterium, rozstrzygającym kwestię legalności monitoringu wizyjnego, jest aspekt jawności. Polskie prawo nakłada bowiem na zarządcę przestrzeni, na której zamontowane zostały kamery, obowiązek informowania użytkowników o tym, że prowadzi rejestrację obrazu, w tym – rzecz jasna – ich wizerunku. Wynika to z faktu, że monitoring podlega RODO, natomiast zapis z urządzeń wchodzących w skład tego systemu rozpatruje się w kategorii danych osobowych. Zatem w sytuacji, gdy na określonej przestrzeni kamera monitoringu skierowana jest na osobę, która nie została o tym uprzednio poinformowana, następuje naruszenie prywatności. Wyjątek stanowią kamery transmitujące obraz na żywo, jeśli nie zapisują rejestrowanego obrazu na nośniku, z którego później film mógłby zostać przekazany osobom trzecim i traktowany np. jako dowód w sprawie na drodze postępowania sądowego. Aspekty prawne omawianych zagadnień reguluje Ustawa o ochronie danych osobowych oraz zapisy RODO.
 

Jak zostało wspomniane, aby legalnie zamontować kamerę – zarówno w przestrzeni wewnętrznej, jak i na zewnątrz budynku – należy poinformować użytkowników, że odbywa się nagrywanie obrazu. Komunikat powinien być czytelny, widoczny i intuicyjny w odbiorze – taki, który nie przysporzy problemów z interpretacją i odczytaniem intencji nadawcy. Jest nim zazwyczaj właściciel lub zarządca danego obiektu oraz otaczającego go obszaru. Administratorem danych osobowych, a więc wizerunków osób ujętych na nagraniu, może być inna osoba lub podmiot. Dla przykładu kamery mogą być montowane przez administrację osiedla na polecenie spółdzielni mieszkaniowej, jednak administratorem danych osobowych jest spółdzielnia – instytucja nadrzędna. Może mieć to znaczenie w przypadku konieczności uzyskania zapisów z konkretnej kamery znajdującej się na terenie osiedla, o które wnioskuje wspólnota mieszkaniowa, jeden z jej członków, a nawet osoba niebędąca mieszkańcem osiedla. Jeśli chodzi zaś o kwestię samych oznaczeń, najczęściej są to piktogramy z napisem OBIEKT MONITOROWANY. Niekiedy na tabliczce znajdują się również informacje o wspomnianym administratorze danych osobowych oraz podstawie prawnej.

Sprawdź: Monitoring zestawy | Wideodomofony | Fotopułapki
 

O ile nikogo nie dziwi, że w przypadku nieoznaczonego monitoringu w miejscach publicznych dochodzi do pewnego naruszenia dóbr osobistych, więcej kontrowersji budzi kwestia prywatnego monitoringu. Czy kamera umieszczona na prywatnej posesji musi być oznaczona? Wykorzystywanie urządzeń rejestrujących do celów prywatnych nie wymaga umieszczania piktogramów, inaczej rzecz ma się jednak w momencie, gdy prywatna kamera obejmuje przestrzeń publiczną. Dla przykładu, jeśli jej zasięg pozwala na uchwycenie wizerunku osób przebywających na sąsiedniej posesji czy przechodniów na ulicy, w tym przypadku należy obowiązkowo umieścić taką informację w widocznym miejscu. W praktyce niektórzy właściciele, instalujący prywatny monitoring, który obejmuje wyłącznie ich posesję, umieszczają na bramie specjalne oznaczenie. Pragną w ten sposób odstraszyć potencjalnych włamywaczy. Również pracodawca decydujący się na monitoring biura, jest zobowiązany poinformować o tym fakcie zatrudnione osoby. W przeciwnym razie następuje naruszenie prawa.

Jak wiadomo, nieznajomość przepisów nie zwalnia z konieczności ich przestrzegania, dlatego zarówno przed montażem monitoringu w przestrzeniach o czysto osobistym, domowym charakterze, jak i w bloku mieszkalnym czy wokół budynków użyteczności publicznej, warto zapoznać się z przepisami Kodeksu cywilnego, a zwłaszcza art. 23 i 24. Chodzi bowiem o poszanowanie użytkowników – ich prywatność oraz dobra osobiste są zawsze kluczowe. Nie bez znaczenia pozostaje również ochrona danych osobowych, do których w rozumieniu przepisów prawa należy wizerunek.
 

Monitoring jest nielegalny wówczas, kiedy został zamontowany na prywatnej posesji, jednak zasięg urządzeń rejestrujących wykracza poza jej teren, nagrywając przechodnia lub sąsiada, a tym samym ingerując w jego prywatność. Wątpliwości co do oznaczenia nie ma – informacja o nagrywaniu obrazu na danym obszarze nie musi pojawić się wyłącznie, gdy jest to prywatny monitoring o charakterze osobistym, który nie podlega regulacjom RODO. W pozostałych przypadkach, gdy nagrywane są osoby postronne, należy bezwzględnie oznaczyć teren monitorowania. Niniejsze rozporządzenie chroni w ten sposób użytkowników przestrzeni. Nielegalny monitoring to również taki, który godzi w prywatność osób znajdujących się na zapisach z kamer. Zatem nawet jeśli konkretna przestrzeń podlega legalnemu monitoringowi, za czym przemawia prawnie uzasadniony interes administratora danych, fakt jego występowania został oznaczony, a użytkownicy powiadomieni, urządzenia nie mogą znajdować się w łazienkach, przebieralniach czy stołówkach.
 

Osoba, której wizerunek został zarejestrowany przez monitoring wizyjny w nieuprawnionym miejscu lub takim, które narusza jej prawo do prywatności, może skierować sprawę do Urzędu Ochrony Danych Osobowych oraz sądu. Praktyka orzecznicza w tego typu postępowaniach pokazuje, że Prezes UODO oraz sąd opowiadają się po stronie osób pokrzywdzonych, a więc tych, których konstytucyjne prawo do prywatności zostało naruszone. Jeśli kamera monitoringu znajduje się w niedozwolonym miejscu, nawet na prywatnej posesji, jej właściciel podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności, a w uzasadnionych przypadkach nawet pozbawienia wolności do lat 2. Stanowi o tym kodeks cywilny i kodeks karny. Oprócz tego osoba wnosząca skargę może domagać się zadośćuczynienia za nierespektowane prawo do prywatności.
 

Podstawą do objęcia danej przestrzeni monitoringiem jest prawnie uzasadniony interes administratora danych. Oznacza to, że montaż urządzeń rejestrujących obraz, dzięki którym można uzyskać dostęp do nagrań z konkretnego zdarzenia nawet po długim czasie, musi wynikać z potrzeby zapewnienia bezpieczeństwa użytkownikom danej przestrzeni. Zwłaszcza jeśli obiekt monitorowany to miejsce, w jakim odnotowano akty wandalizmu, próby kradzieży czy usiłowanie włamania, do których doszło w przeszłości. Rozmieszczenie poszczególnych urządzeń wchodzących w zakres systemu monitoringu powinno w możliwie najmniejszym stopniu ingerować w szeroko pojętą prywatność użytkowników danej przestrzeni. Kluczowa jest w tym aspekcie kwestia poszanowania ich dóbr osobistych. Nawet jeśli monitoring zostaje założony w oparciu o prawnie uzasadniony interes administratora, nie zwalnia to go z obowiązku umieszczenia informacji o rejestrowaniu obrazu. Można pominąć ten aspekt jedynie wówczas, gdy rejestruje się obraz wyłącznie na swojej posesji, z pominięciem sąsiedztwa czy części wspólnych takich jak droga dojazdowa, chodnik czy ulica. Montaż kamery z zamiarem ochrony mienia i osób należy zatem poprzedzić zapoznaniem się z aktualnie obowiązującymi przepisami prawa, bowiem konsekwencje naruszenia prywatności bywają naprawdę dotkliwe.